Dijital Çağda Dikkat Dağınıklığına Karşı Uyarı: “Teknolojiyi Siz Yönetin, O Sizi Değil”

İstanbul Atlas Üniversitesi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, dijital çağın beyin üzerindeki etkilerine dikkat çekti. Sosyal medya ve bildirimlerin beynin ödül sistemini aşırı uyardığını belirten Bektaş, özellikle DEHB’li bireylerin bu durumdan daha fazla etkilendiğini söyledi.

İSTANBUL – İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Doğan Bektaş, dijital çağda dikkat dağınıklığının arttığını belirterek, özellikle Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan bireylerin teknolojiden daha fazla etkilendiğini söyledi.

Ekim ayının “DEHB Farkındalık Ayı” olarak kutlandığını hatırlatan Dr. Bektaş, bu bozukluğun yalnızca “dikkatini toplayamama” sorunu olmadığını vurguladı.

“DEHB; planlama, organize olma, dürtü kontrolü, zaman yönetimi ve duygusal dengeyi sürdürme becerilerini etkileyen nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocuklukta tanı almamış bireylerde bile yetişkinlikte belirtiler sürebilir.”

Yetişkinlerde DEHB’nin Belirtileri

Dr. Bektaş’a göre, yetişkinlerde DEHB genellikle üç alanda kendini gösteriyor:

1. Dikkat eksikliği: Uzun süreli odaklanma zorluğu, unutkanlık, organize olamama
2. Dürtüsellik: Acele karar verme, sabırsızlık, söz kesme
3. Hiperaktivite (içsel huzursuzluk): Sürekli meşgul olma ihtiyacı, zihinsel hareketlilik

“Bu durum, iş performansında düşüşe, sık iş değişikliklerine ve ilişkilerde sabırsızlığa neden olabilir. Zamanla benlik saygısını da zedeler.”

Dijital Uyarıcılar Beyni Sürekli Tetikliyor

Sürekli bildirimler, kısa videolar ve sonsuz içerik akışının beynin ödül sistemini uyardığını söyleyen Dr. Bektaş, şu değerlendirmede bulundu:

“DEHB’li bireylerde dopamin sistemi daha hassastır. Hızlı geri bildirim sağlayan içerikler onları daha kolay etkiler. Bu durum dikkat süresini kısaltır, odaklanmayı güçleştirir ve erteleme davranışlarını artırır.”

Ekranların sürekli yenilik sunmasının, beyni “sürekli arayış hâline” soktuğunu belirten Bektaş, bunun uzun süreli konsantrasyonu zayıflattığını da ekledi.

Uyku Düzeni de Bozuluyor

Dr. Bektaş, özellikle akşam saatlerinde ekran ışığına maruz kalmanın uyku kalitesini düşürdüğünü belirtti:

“Geç yatma, sabah yorgun uyanma, dikkat dağınıklığı ve unutkanlık gibi belirtiler, uyku bozukluğu yaşayan DEHB’li bireylerde daha belirgin olur.”

Dijital Dünyada Dikkati Korumak İçin 6 Öneri

1. Süre sınırlaması getirin: Pomodoro gibi tekniklerle odaklanma süresini planlayın.
2. Bildirimleri azaltın: Gereksiz bildirimleri kapatın, dikkatinizi koruyun.
3. Fiziksel planlayıcılar kullanın: Not defteri veya ajanda ile görevlerinizi görünür kılın.
4. Düzenli egzersiz yapın: Yürüyüş, yoga veya dans odaklanmayı artırır.
5. Ekransız zamanlar belirleyin: Özellikle yemek sırasında ve uyku öncesinde ekranlardan uzak durun.
6. Uyku ve beslenme düzenine dikkat edin: Akşam kafeini azaltın, düzenli uyku alışkanlığı kazanın.

“Teknolojiyi Yönetmek, Kendini Yönetmektir”

Teknolojinin doğru kullanıldığında DEHB’li bireylerin yaşamını kolaylaştırabileceğini belirten Dr. Bektaş, şunları kaydetti:

“Hatırlatma uygulamaları, görev yöneticileri veya zamanlayıcılar faydalı olabilir. Önemli olan, teknolojinin sizi yönetmesine izin vermemek.”

Farkındalık ve Destek Hayati Önemde

“DEHB bir karakter özelliği ya da disiplin eksikliği değildir; biyolojik temelli bir nörogelişimsel farklılıktır. Erken farkındalık ve doğru destekle bu bireyler potansiyellerini en iyi şekilde kullanabilir.”

(DHA)